ግእዝ ክፍል 27 ትንቢት አንቀጽ

 ክፍል 27 ትንቢታዊ አንቀጽ/ ካልዓይ 

ባለፉት ሁለት ተከታታይ ክፍሎች ማለትም በክፍል 25 ስለ አበይት አናቅጽ፤ማለትም ስለ ሐላፊ ወይም ቀዳማይ፤ ትንቢት ወይም ካልአይ፤ እንዲሁም ዘንድ እና ትእዛዝ ወይም ሳልሳይ፤ ስለሚሉት ግሦች ጠቅለል ባለመልኩ ተምረናል። በክፍል 26 ደግሞ ከነዚሁ 4 አናቅጽ መካከል አንዱ ስለሆነው ስለ ሐላፊ ግሥ ተምረናል። ዛሬ ደግሞ ስለ ትንቢት ወይም ካልአይ አንቀጽ እንማራለን።

ትንቢት ወይም ካልአይ  ተብሎም ይጠራል። ካልአይ ሁለተኛ ማለት ነው

በግእዝ ቋንቋ የመጀመሪያው ግሥ ሐላፊ ነው፤ ማለትም ማነኛውም የግእዝ ግሥ ተጽፎ የሚገኘው በሐላፊ ጊዜ ነው። ቀጥሉ ሁለተኛው ትንቢት ወይም ካልአይ ይባላል። (ስናረባው ማለት ነው) ስለዚህ ዛሬ ከግሥ ርባታ ሁለተኛ ደረጃ ላይ ስለሚገኘው ስለ ትንቢት አንቀጽ እንማራለን ማለት ነው። ለምሳሌ

ግሡ “ወሀበ” ቢሆን ይህ ግሥ “ሐላፊ” ይባላል። ምክንያቱም ትርጉሙ ሰጠ ማለት ነው። ሰጠ  ማለት ደግሞ ያለፈ ድርጊትን ነው የሚነግረን። የዚህ ግሥ ሁለተኛው ወይም ትንቲታዊው “ይሁብ” ይሆናል። ይሁብ ማለት ደግሞ ይሰጣል ማለት ነው። ይሰጣል ስንል ያለፈ ድርጊት ሳይሆን ወደፊት የሚደረግ ነው። ስለዚህ ትንቢት አንቀጽ የሚባለው ለዚህ ነው።

የትንቢት አንቀጽ አበይት መለያወች እና አገልግሎቶች

1.      ወደ ፊት ለሚደረግ ድርጊት የሚያገለግል ነው (Futur tense )

2.     ተዘውትሮ ለሚደረግ () ድርጊትም ይሆናል(present tense)

3.      አገባቦችን በመጠቀም በመደረግ ላይ ለሚገኝ ድርጊትም ይሆናል።(present continuous) ስለዚህ በብዙ ዓይነት መልኩ እንጠቀምበታለን ማለት ነው።

4.     ከግሡ መጀመሪያ ላይ ባእድ ሆሄን ይጨምራል (እነዚህ ባዕድ ሆሄያት ስማቸው አሥራው ሲባሉ ቁጥራቸው 4 ነው። በአማርኛ “ሥሮች” ማለት ነው። ይ፤ት፤ን፤እ፤ ናቸው። በ ሀ እና በ አ ግሦች ግዕዛቸውና ራብአቸውም ይገኛል። (በትንቢት ፤ በዘንድ፤ በትእዛዝ፤ አናቅጽ ብቻ የሚገቡ ናቸው) ለወደፊቱ ስለነዚህ ፊደላት ሙሉ ትምህርት እንማራለን፤ ለአሁኑ ግን ጠቅለል አድርገን ነው የምናያቸው።

ከዚህ ቀጥሉ ካልአይ ግሥ ለትንቢታዊ ፤ ተዘውትሮ ለሚደረግ፤ እና በመደረግ ላይ ላለ ድርጊት እንዴት እንደሚገባ እናያለን። በመጨረሻም ስለሚጨምራቸው ባዕድ ፊደላት በሦስት ግሦች እንደ ምሳሌ እናያለን።

መሳሌ፡1 ለትንቢታዊ ድርጊት

·         አነ አሀውር ኀበ ብሔረ ግብፅ ድኅረ ሰለስቱ ዓመታት

ምሳሌ፡2 ዘወትር ለሚደረግ ድርጊት

·         “ይብል ዓብድ በልቡ አልቦ እግዚአብሔር” (ሰነፍ በልቡ እግዚአብሔር የለም ይላል)

·         አንትሙ ተአምሩ ልሳነ ግእዝ

·         ሕጻን ይበኪ እንዘ ይበልእ

ምሳሌ 3፡ በመደረግ ላይ ላለ ድርጊት

ምንተ ትገብሩ አኀውየ?  እንዘ ንትሜሀር ልሳነ ግእዝ

ምሳሌ 4፡ ከግሡ መጀመሪያ ላይ ባእድ ሆሄን ሲጨምር

ሰአለ =ይስእል (ለመን)

ባረከ=ይባርክ

ገብረ=ይገብር

መኖርስ ይኖራል

ግእዝ ክፍል 26 ሐላፊ አንቀጽ

ክፍል 26

ሐላፊ ግሥ/past tense

በሃላፊ ጊዜ በግእዝ ሆሄ የሚጨርሱ ግሶች (መራሕያን)

ሐላፊ ግሥ ወይም አንቀጽ ቀዳማይ በመባልም ይጠራል መጀመሪያ ማለት ነው፤ ስለዚህ የመጀመሪያ ስለሆነ ቀዳማይ ወይም የመጀመሪያ ተባለ። በዛሬው በክፍል 26 ትምህርታችን ይህንኑ ሐላፊ ግሥን ብቻ የሚከተሉትን 5 ግሦች መሠረት አድርገን እንማራለን።

በግእዝ ቋንቋ ሐላፊ ግሥ የሚሆነው የመጀመሪያው መሠረታዊ ግሥ ነው። ማለትም ማነኛውም ግሥ ተጽፎ የሚገኘው በሐላፊ ጊዜ ነው። ማነኛውም ግሥ የሚጀምረው በሦስተኛ መደብ በወንድ ጾታ፤ በአንድ ቍጥር ነው። ስለዚህ የግእዝን መዝበበ ቃላት መጽሐፍ ገልጠን ብንመለከት ዘር ግሥ ሁሉ ተጽፎ የሚገኘው በሦስተኛ መደብ ነጠላ በወድ ፆታ ሲሆን ጊዜውም በሃላፊ ጊዜ ነው።

በሚከተለው ዓይነት ማለት ነው። የሚከተሉት የአምስቱ ግሦች ባለቤት ሦስተኛ መደብ ነጠላ ለውንድ ሲህን ይህም “ውእቱ” የሚለው ተውላጠ ስም ነው።

·         ቀደሰ

·         ሆረ

·         አእመረ

·         ኀሠሠ

·         ባረከ

ሐላፊ ማለት ያለፈ ጊዜን የሚያመለክት የተደረገ፤ የተሠራ፤ ያለቀለት፤ ሥራ ወይም ድርጊት ነው። ሐላፊ ጊዜን የበለጠ ግልጽ ለማድረግ እንደ ቅድመ፤ቅድም፤ ትማልም፤ ወዘተ የመሳሰሉትን አገባቦች መጠቀም እንችላለን።

·         ቀደሰ፡= አመሰገነ

ውእቱ ቀደሰ ምስለ ካህናት =እሱ ከካህናት ጋር አመሰገነ። ይህ ዐረፍተ ነገር ወይም ግሥ የሚነግረን ነገ የሚደረግ፤ ወይም በመደረግ ላይ ያለ ድርጊትን ሳይሆን ያለፈ፤ የተደረገ፤ ያለቀለትን ታሪክ ነው። ሓላፊ ግሥ በአሥሩ መራኅያን ሁሉ እንደ ሚከተለው ይረባል።

3ኛ መደብ

1.      ቀደ-ሰ

2.     ቀደ-ሱ

3.     ቀደ-ሰት

4.     ቀደ-ሳ

2ኛ መደብ

5.     ቀደ-ስከ

6.     ቀደ-ስክሙ

7.     ቀደ-ስኪ

8.     ቀደ-ስክን

1ኛ መደብ

9.     ቀደ-ስኩ

10.    ቀደ-ስነ

ሐላፊ ግሣቸውን ወደ ግእዝ ሆሄ የሚቀይሩ ወይም ሃላፊ ግሳቸው ግእዝ የሚሆን ግሦች ወይም መራሕያን ሦስት ናቸው።

በሐላፊ ጊዜ የመጨረሻውን የግሡን ሆሄ ወደ ግእዝ ሆሄ የሚቀይር ግሥ ወይም መራሂ

ውእቱ ሆረ (ይህ ግሥ ምንጊዜም ግእዝ ሆሄን ቢጠቀምም እንደ ግሱ ሁኔታ ይቀያየራል፤ ግእዝነቱን ግን አይቀይርም።

አንተ ሆርከ (ይህ ግሥ በማነኛውም ዓይነት ግሥ ይሁን ለሐላፊ ጊዜ“ከ” የሚለውን ሆሄ ብቻ ይጠቀማል።

ንሕነ ሆርነ (ይህ ግሥ በማነኛውም ዓይነት ግሥ ይሁን ለሐላፊ ጊዜ“ነ” የሚለውን ሆሄ ብቻ ይጠቀማል።

በነዚህ ከዚህ በላይ በተጠቀሱት በሦስቱ መራሕያን በ3ኛ መደብ ነጠላ ለወንድ፤ በሁለተኛ መደብ ነጠላ ለወንድ፤ እና በአንደኛ መደብ ብዙ ለወንድም ለሴትም ግሡ ለሃላፊ ጊዜ ሲሆን በግእዝ ሆሄ ይጨርሳል። ወይም የመጨረሻው ሆሄ ግእዝ ይሆናል።

በተጨማሪም አንተ በሚለው የግሱ የመጨረሻ ሆሄ ከግእዝ ወደ ሳድስ ይቀየርና “ከ” የሚለውን ሆሄ ይጨምራል። ለምሳሌ. “ሆርከ”።

ንሕነ በሚለው ደግሞ የግሱን የመጨረሻ ሆሄ ወደ ሳድስ ይቀይርና “ነ” የሚለውን ሆሄ ይጨምራል። ለምሳሌ.“ሆርነ” ።

ውእቱ በሚለው ግን ግሱ አይቀየርም “ሆረ”።